Z różnych powodów małżonkowie mogą rozważać ustanowienie rozdzielności majątkowej. Do takich powodów mogą należeć m.in. trwonienie wspólnego majątku przez jednego z małżonków, bądź nieprzyczynianie się przez jednego z małżonków do powiększania majątku wspólnego. Czym jednak jest rozdzielność majątkowa i w jaki sposób można ją ustanowić?
Czym jest rozdzielność majątkowa?
Poprzez ustanowienie rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty. Małżonkowie nie posiadają z kolei majątku wspólnego. Z oczywistych względów, rozdzielność majątkową mogą ustanowić jedynie osoby pozostające w związku małżeńskim. Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona:
- na mocy orzeczenia sądu opartego na żądaniu jednego z małżonków
- na mocy orzeczenia sądu wydanego w oparciu o żądanie wierzyciela jednego z małżonków
- z mocy prawa na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o ubezwłasnowolnieniu jednego z małżonków (w tym zarówno całkowitym, jak i częściowym);
- z mocy prawa w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków;
- na mocy prawomocnego orzeczenia sądu o separacji.
Dzisiaj skupimy się na ustanowieniu rozdzielności majątkowej na mocy orzeczenia sądu wydanego na skutek żądania jednego z małżonków.
Jakie są przesłanki do ustanowienia rozdzielności majątkowej na żądanie jednego z małżonków?
Ustawodawca w art. 52 § 1 k.r.o. jako jedyną przesłankę ustanowienia rozdzielności majątkowej wskazał istnienie ważnych powodów. W dorobku orzeczniczym Sądu Najwyższego zdefiniowano ważne powody jako sytuacje pociągające za sobą naruszenie bądź poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i co do zasady także dobra rodziny oraz wynikająca z nieporozumień małżeńskich utrata zdolności do wykonywanie zarządu majątkiem wspólnym[1]. Jako przykłady takich powodów można podać: pozostawanie przez małżonków w separacji faktycznej, ukrywanie swojego stanu majątkowego przez jednego z małżonków, a także uzależnienia, które powodują utratę kontroli przez małżonka nad swoimi finansami.
Czy możliwe jest orzeczenie przez sąd o rozdzielności majątkowej bez uprzedniego zbadania istnienia ,,ważnych powodów”?
Zniesienie wspólności ustawowej małżeńskiej następuje poprzez kształtujące orzeczenie sądowe. W przypadku wyrażenia zgody przez drugiego z małżonków na ustanowienie rozdzielności majątkowej, sąd nie zostaje zwolniony od obowiązku ustalenia, czy w danym stanie faktycznym zaistniały ważne powody przesądzające o słuszności żądania. Taka konieczność wynika z faktu, że ustanowienie rozdzielności majątkowej wywołuje skutki prawne także wobec osób trzecich. Dodatkowo sąd może orzec o ustanowieniu rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, tj . na okres wcześniejszy niż data orzeczenia sądu. Sąd musi zatem rozważyć, czy uwzględnienie powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej nie spowoduje pokrzywdzenia wierzycieli jednego z małżonków.
Kto może wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej?
Legitymacja do wystąpienia z pozwem przysługuje każdemu z małżonków. Zgodnie z art. 52 § 2 k.r.o. sąd jest zobowiązany do oznaczenia w wyroku daty zniesienia wspólności. W przypadku, gdy sąd w wyroku znoszącym wspólność majątkową nie oznaczy daty jej ustania, to wówczas strona może wnieść o stosowne uzupełnienie wyroku. Sądem właściwym do wystąpienia z pozwem będzie sąd w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.
Stan prawny: grudzień 2022 r.
Fot. pixabay.com
[1] Wyrok SN z 31.01.2003 r., IV CKN 1710/00, LEX nr 78281.