Przedawnienie roszczeń jest instytucją spotykaną w wielu państwach. Ma ona na celu zwiększenie bezpieczeństwa obrotu prawnego oraz zdyscyplinowanie wierzycieli, ale nie przeciągali latami dochodzenia swoich roszczeń.
Co dokładnie oznacza przedawnienie i z czym się wiąże?
Teoretycznie kwestia przedawnienia wydaje się być dość prosta, bo jej założenie jest faktycznie proste – po upływie określonego czasu dług ulega przedawnieniu. Nie oznacza to, że dług przestaje istnieć, że zobowiązanie znika, ale dłużnik ma wówczas prawo do uchylenia się od zaspokojenia roszczenia. Co do zasady, aby móc skorzystać z instytucji przedawnienia, należy w sądzie podnieść zarzut przedawnienia. Wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia, może nawet założyć sprawę sądową, podejmując ryzyko że pozew zostanie oddalony. Co więcej, jeśli dłużnik dokona zapłaty mimo przedawnienia roszczenia, nie może potem domagać się zwrotu, gdyż uczynił on zadość rzeczywistemu roszczeniu, które wskutek przedawnienia wcale nie przestało istnieć.
Czy istnieje ogólny termin przedawnienia roszczeń?
Istnieje jeden ogólny termin przedawnienia, który wynosi sześć lat, jednakże tylko wówczas, gdy przepisy nie stanowią inaczej, a przy wielu rodzajach umów ten termin może się różnić, gdyż istnieje wiele wyjątków.
Jakie są inne terminy przedawnienia?
Najważniejszy i najczęściej spotykany dotyczy umów zawartych z przedsiębiorcami oraz dotyczących świadczeń okresowych. Wówczas termin ten wynosi trzy lata. Jest to bardzo istotne, gdyż dotyczy to umów pożyczki oraz umów kredytowych spłacanych w ratach. Spłacanie kredytu czy pożyczki w ratach to świadczenia okresowe. Innym przykładem jest zapłata czynszu. Poza tym można również podać inne wyjątki. Roszczenie z umowy przewozu przedawnia się po roku a przy reklamacji z tytułu niezgodności towaru z umową przedawnia się po dwóch latach.
Jak należy liczyć termin wymagalności roszczenia?
Najpierw trzeba ustalić termin wymagalności roszczenia, co jest datą początkową terminu przedawnienia. Wymagalność oznacza, że wierzyciel może skutecznie domagać się spełnienia świadczenia, bo termin dobrowolnego wykonania już minął. Przykładowo jeśli termin zapłaty minął 20 marca, to od 21 marca wierzyciel może domagać się zapłaty. To jest właśnie termin wymagalności roszczenia. Dzień wymagalności roszczenia ulegał jednak często przesunięciom, jako że termin spełnienia świadczenia przypadający na sobotę lub niedzielę wydłuża się do najbliższego dnia roboczego, od którego liczy się początek biegu terminu przedawnienia Obecnie jednak liczenie terminów przedawnienia stało się łatwiejsze. . Po nowelizacji koniec upływu przedawnienia zawsze upływa 31 grudnia, a więc wystarczające jest ustalenie i wykazanie, w którym roku nastąpiła wymagalność roszczenia. Na przykład przy umowie kredytu dłużnik nie spłaca rat, których termin płatności wynosił 1 czerwca, 1 lipca, 1 sierpnia i 1 września 2022. Dług przedawnia się dnia 31.12.2024 r., a wcześniej dla każdej raty przedawniał się osobno.
Czy jest możliwość uwzględnienia przedawnienia z urzędu?
Jak wspomniano powyżej, co do zasady sąd uwzględnia przedawnienie jedynie na zarzut dłużnika. Istnieje jednak pewien wyjątek. Jest to dochodzenie roszczenia przeciwko konsumentowi, gdyż tu wprost określono, ze nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przeciwko konsumentowi, ale tu znów jest wyjątek. W wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.
- 2. Korzystając z uprawnienia, o którym mowa w § 1, sąd powinien rozważyć w szczególności:
1) długość terminu przedawnienia;
2) długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
3)charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Stan prawny : wrzesień 2022