Stronie występującej z roszczeniem często zależy na przyśpieszeniu procesu odzyskiwania należności. Pomiędzy wytoczeniem powództwa a wydaniem prawomocnego orzeczenia przez sąd potrafi jednak upłynąć znaczny okres, a powód w takiej sytuacji musi uzbroić się w cierpliwość. Ustawodawca przewidział jednak możliwość przyśpieszenia tego procesu poprzez przyznanie sądom uprawnienia do nadania rozstrzygnięciom rygoru natychmiastowej wykonalności.
Czym jest rygor natychmiastowej wykonalności?
Rygor natychmiastowej jest wyjątkiem od zasady, że wykonalne są jedynie orzeczenia cechujące się prawomocnością. Celem jego nadania jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia swojego roszczenia przed chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. Wyrok, który został zaopatrzony w rygor natychmiastowej wykonalności stanowi tytuł egzekucyjny, który to po nadaniu klauzuli wykonalności jest podstawą do wszczęcia egzekucji przeciwko dłużnikowi.
Kiedy sąd nada rygor natychmiastowej wykonalności na wyrok?
Zgodnie z art. 333 k.p.c., Sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:
1) zasądza alimenty – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące;
2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;
3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny.
Ponadto, zgodnie z § 2 przytoczonego przepisu, sąd może nadać wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza należność z wekslu, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania, a także może nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę. Są to zatem jedynie uprawnienia sądu. W odróżnieniu od przypadków wskazanych w art. 333 § 1 k.p.c., sąd nie musi nadać takim orzeczeniom rygoru natychmiastowej wykonalności.
Sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność wyroku od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia. Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego może ono polegać również na wstrzymaniu wydania powodowi rzeczy odebranych pozwanemu lub sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu albo na wstrzymaniu sprzedaży zajętego majątku ruchomego.
Kiedy nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności na wyrok jest niedopuszczalne?
Natychmiastowa wykonalność nie zostanie orzeczona (w tym także za zabezpieczeniem), gdy na skutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda. Tego ograniczenia nie stosuje się do wyroków zasądzających alimenty w granicach, w jakich sąd nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu. Ponadto nie jest możliwe nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa.
Od kiedy obowiązuje rygor natychmiastowej wykonalności, a kiedy następuje jego wygaśnięcie?
Rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje od chwili ogłoszenia wyroku lub postanowienia, którym go nadano, a gdy ogłoszenia nie było – od chwili podpisania sentencji orzeczenia. Natychmiastowa wykonalność wyroku ulega natomiast wygaśnięciu z chwilą ogłoszenia, a w przypadku, gdy nie było ogłoszenia, z chwilą podpisania sentencji orzeczenia zmieniającego albo uchylającego wyrok lub postanowienie o natychmiastowej wykonalności wyroku – w zakresie tożsamym z zakresem zmiany lub uchylenia orzeczenia.
Stan prawny: grudzień 2022 r.
Fot. pixabay.com