Zgodnie z art. 62 k.r.o., jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.
Natomiast w § 2 przywołanego przepisu ustawodawca wskazał, że jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.
Powyższe domniemania mogą zostać skutecznie obalone jedynie wskutek wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Kto może wystąpić z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa?
Z takim powództwem może wystąpić mąż matki, matka, dziecko oraz prokurator. W przypadku gdy powództwo wytacza ojciec dziecka , pozywa on matkę dziecka oraz dziecko. W sytuacji gdy to matka dziecka chce wytoczyć przedmiotowe powództwo, konieczne jest pozwanie ojca dziecka oraz dziecka.
Jakie terminy zostały przewidziane dla wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa?
Terminy te są zróżnicowane i uzależnione od osoby powoda. Jeżeli powództwo wytacza mąż matki, to może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Jeżeli powództwo wytacza matka dziecka, to może ona wytoczyć powództwo również w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Natomiast dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności.
Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. Natomiast w razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.
W jaki sposób następuje zaprzeczenie ojcostwa?
Zgodnie z art. 67 k.r.o., zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. W sprawach o zaprzeczenie ojcostwa pochodzenia dziecka od męża matki może być wykazywane za pomocą wszelkich środków dowodowych. Zgodnie jednak z dorobkiem orzeczniczym Sądu Najwyższego, od czasu, kiedy istnieje przyrodniczy dowód z badania DNA, który w sposób pewny może zarówno wykluczyć ojcostwo, jak i wskazać z prawdopodobieństwem równym praktycznie pewności, kto jest ojcem dziecka, przede wszystkim ten właśnie dowód powinien być jako pierwszy przeprowadzony w sprawach o pochodzenie dziecka. Ma on bowiem rozstrzygające znaczenie[1].
Przedstawiciele doktryny podkreślają jednak, że przeprowadzenie dowodu z badań DNA winno być poprzedzone ustaleniem, że małżonkowie obcowali ze sobą w okresie, w którym doszło do poczęcia dziecka[2]. Jeżeli w tym okresie istniały obiektywne okoliczności, które uniemożliwiały obcowanie ze sobą małżonków, np. z powodu pobytu w więzieniu, w szpitalu albo pobytu jednego z małżonków za granicą, to wówczas może nastąpić uwzględnienie powództwa bez potrzeby prowadzenia dowodu z badań DNA. Wykluczenie takiej możliwości nie może jednak nastąpić wyłącznie na podstawie dowodu z przesłuchania stron.
Stan prawny: listopad 2022 r.
[1] Wyrok SN z 13.10.2005 r., IV CK 169/05, LEX nr 186903.
[2] G. Jędrejek [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2019, art. 67.