Sprawy dziedziczenia budzą często wiele emocji, szczególnie jeśli spadkobiercy nie mogą dojść ze sobą do porozumienia lub też nie zgadzają się z wolą testatora. W takich sytuacjach niektórzy spadkobiercy
decydują się na podważenie testamentu. Czy jest to dopuszczalne i zgodne z prawem? Jak najbardziej jest to działanie zgodne z prawem i dopuszczalne, ale zupełnie inną sprawą jest, czy będzie skuteczne.
Możliwe jest podważenie każdego testamentu, niezależnie od jego formy, czy był to testamentu ustny, własnoręczny pisemny, urzędowy (zwany allograficznym) czy też w formie aktu notarialnego. Najczęściej do
podważenia testamentu dochodzi w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, ale nie jest to jedyna droga. Można to zrobić również na przykład w postępowaniu o zapłatę zachowku. Kto jest do tego uprawniony?
Każdy, kto wykaże, że ma w tym uzasadniony interes prawny. Najczęściej są to spadkobiercy ustawowi, choć można sobie wyobrazić i sytuacje, kiedy to ktoś inny zgłasza się jako podmiot, który chce podważyć
testament. Może to być na przykład wierzyciel przedstawiciela ustawowego, który nie ma majątku na spłatę swojego zadłużenia, a wskutek podważenia testamentu i dojścia do dziedziczenia mógłby spłacić swój
dług. Przeważnie jednak są to osoby nieuwzględnione w testamencie lub wprost wydziedziczone.
Na czym polega procedura podważenia testamentu? W postępowaniu takim należy wykazać, iż testament był nieważny. . Można tego dokonać jedynie w sądzie, ale jest to niemożliwe na przykład przed notariuszem, gdyż nie jest on uprawniony do badania, czy testament jest ważny, czy też nie. Stwierdzenie nieważności testamentu może nastąpić jedynie wówczas, gdy zaszła któraś z przesłanek opisanych w ustawie. Niektóre wady są łatwo
dostrzegalne i dotyczą prostych formalności, których z jakichś powodów nie dopełniono, na przykład sporządzono testament wspólny (co jest niedopuszczalne) lub też nie opatrzono go datą. Rzadko jednak są tak
proste przypadki. Częściej przy testamentach własnoręcznych podważa się autorstwo spadkodawcy twierdząc, że to nie on go napisał. Nie wystarczy jednak, iż ktoś tak stwierdzi, nie przedstawiając dowodów, ale konieczne
jest wówczas powołanie dowodu z opinii biegłego grafologa.
Istnieją jeszcze inne powody nieważności testamentu dotyczące stanu spadkodawcy w chwili sporządzania testamentu, a mianowicie, czy nie był on w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i
wyrażenie woli, czy nie był on pod wpływem groźby lub też błędu, ale tylko takiego, który uzasadnia przypuszczenie, iż gdyby nie był on pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu o takiej treści. Jeśli ktoś
podważa testament z powodu stanu świadomości spadkodawcy, konieczne jest często sięgnięcie do zeznań świadków, dokumentacji medycznej, opinii biegłego lekarza. Podważenie testamentu notarialnego jest
najtrudniejsze, gdyż notariusz ma za zadanie zadbać, aby wszystko zostało przeprowadzone zgodnie z prawem. Jest to jednak również dopuszczalne i możliwe.