Zastrzeżenie kary umownej ma na celu zabezpieczenie interesów stron umowy. Kiedy jednak nie można zastrzec w umowie kary za szkodę wynikłą z nierzetelnego wywiązania się z umowy przez kontrahenta?
Czym jest kara umowna?
Kara umowna stanowi sankcję za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego. Polega ona na zobowiązaniu do zapłaty określonej sumy pieniężnej. Można zastrzec karę umowną w:
- w umowie określającej źródło głównego zobowiązania stron (wówczas kara umowna stanowi dodatkowe zastrzeżenie umowne);
- w odrębnej umowie zawartej przez strony, a zwłaszcza w umowie uzupełniającej umowę będącą źródłem zobowiązania głównego;
- we wzorcu umownym.
Ponadto dopuszczalne jest zastrzeżenie więcej niż jednej kary umownej w przypadku, gdy strony przewidzą odrębne oraz odmienne co do wysokości kary umowne za poszczególne uchybienia dłużnika wskazane w umowie.
Kiedy można zastrzec karę umowną?
Kara umowna może być zastrzeżona m.in. w następujących przypadkach:
– naruszenie postanowień umowy o zachowaniu poufności;
– niewykonania w terminie bądź wadliwego wykonania robót budowlanych;
– na wypadek odstąpienia od umowy.
Zgodnie z art. 483 k.c., karę umowną można zastrzec jedynie celem zabezpieczenia odpowiedniego wykonania zobowiązań niepieniężnych. Przedmiotowe zobowiązania można zdefiniować jako takie, w których świadczenie, które powinien spełnić dłużnik, nie jest określone kwotą pieniężną. Nie można zatem zastrzec kary umownej w umowie, które główne świadczenie polegałoby na zapłacie określonej kwoty pieniężnej. Przykładem takiego zobowiązania jest umowa najmu. Bezwzględnie nieważne będzie zastrzeżenie kary umownej na wypadek niezapłacenia przez najemcę czynszu za dany okres najmu.
Dodatkowo należy pamiętać, że zgodnie z art. 483 § 2 k.c., dłużnik nie może zwolnić się z zobowiązania poprzez zapłatę kary umownej. Wydaje się jednak, że wskazany przepis ma charakter dyspozytywny, czyli zależny od woli stron. Strony mogą postanowić w umowie, poprzez stosowną klauzulę, że dłużnik może zwolnić się z obowiązku wykonania zobowiązania poprzez zapłatę kary umownej.
Jak określić wysokość kary umownej?
Karę umowną należy zastrzec w kwocie pieniężnej. Strony mogą jednak ustalić, że waluta, w której zostanie określona kara umowna, będzie odmienna od tej, w której ma być spełnione świadczenie główne. Możliwość ta wynika z zasady walutowości określonej w art. 358 § 1 k.c. Ponadto zgodnie z treścią art. 483 § 1 k.c., kara umowna ma zostać ustanowiona przez strony jako ,,określona suma”. Określenia sumy kary umownej można dokonać poprzez wskazanie konkretnej kwoty bądź sposobu jej obliczenia np. wskazanie ułamka lub procentu wartości przedmiotu umowy jako odpowiadającemu stawce dziennej za każdy dzień zwłoki dłużnika.
Stan prawny: listopad 2022 r.
Fot. pixabay.com