Zasada dwuinstancyjności postępowania jest jednym z filarów naszego systemu prawnego. Podstawę takiego stwierdzenia możemy odnaleźć w art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej — jego treść oznacza nie mniej i nie więcej, iż każda osoba będąca stroną w danym postępowaniu, ma prawo do zaskarżenia orzeczenia/decyzji wydanej w pierwszej instancji. W żargonie prawniczym takie uprawnienie określane jest dewolutywnością. Są dwa rodzaje dewolutywności — bezwzględna i względna. Jej pierwszy rodzaj odnosi się do sytuacji gdzie rewizji danego orzeczenia może dokonać tylko organ II instancji. Klasycznym przykładem takiej sytuacji będzie apelacja. Względną dewolutywnością opisujemy zatem taką okoliczność, gdzie do kontroli orzeczenia wydanego przez organ I instancji dojdzie jedynie, gdy ten nie zastosuje swoistej “autorefleksji”. Czyli organ może wskutek samokontroli “naprawić” błędne orzeczenie na poziomie I instancji — jednakże jeżeli nie zgodzi się ze złożonym odwołaniem, musi przekazać sprawę do sądu II instancji.
Na poziomie prawa administracyjnego, niniejszą kwestię reguluje art. 132 Kodeksu Postępowania Administracyjnego, który brzmi:
Art. 132. § 1. Jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się także w przypadku, gdy odwołanie wniosła jedna ze stron, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania.
§ 3. Od nowej decyzji służy stronom odwołanie.
Ważnym przepisem, który stanowi uzupełnienie przesłanek formalnych tej instytucji, jest art. 133 KPA:
Art. 133. Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydał nowej decyzji w myśl art. 132.
Przepis ten reguluje swoisty termin gilotynujący uprawnienie organu I instancji do “samokontroli”. Zgodnie z tezą wyrażoną przez Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 22 października 2019 r. sygn. akt I OSK 1382/18 – “Przyznana organowi pierwszej instancji w art. 132 k.p.a. kompetencja może być realizowana tylko w ciągu 7 dni od daty wpływu odwołania. W przypadku gdy organ pierwszej instancji nie skorzystał z uprawnienia do wzruszenia własnej decyzji w trybie autokontroli (art. 132 k.p.a.), jest obowiązany przekazać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu (art. 133 k.p.a.). Siedmiodniowy termin określony w art. 133 k.p.a. jest terminem ustawowym, po którego upływie wygasa uprawnienie organu pierwszej instancji do dokonania autoweryfikacji decyzji. Oznacza to, że od dnia upływu terminu ustanowionego w art. 133 k.p.a. w kompetencje do rozstrzygnięcia sprawy wyposażony jest tylko i wyłącznie organ odwoławczy.”
Stan prawny: czerwiec 2023 r.
Fot. pixabay.com