Solidarność jest istotnym pojęciem w polskim prawie cywilnym, które reguluje relacje między stronami umów oraz ich odpowiedzialność za zobowiązania. Instytucja ta wpływa na sposób wykonywania zobowiązań oraz ich zabezpieczanie. Co do zasady, zobowiązania są podzielne — czyli można je pogrupować na odpowiednią ilość dłużników lub wierzycieli. Solidarność stanowi wyjątek od tej zasady — świadczenie będzie miało charakter solidarny, wtedy gdy wynika to z samej ustawy lub z samej czynności prawnej. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej pojęciu solidarności biernej (czyli solidarności dłużników), jego znaczeniu oraz konsekwencjom dla stron umów i ich wspólnych zobowiązań.
Solidarność bierna została zdefiniowana w art. 366 Kodeksu Cywilnego:
Art. 366. § 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).
§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.
Analiza powyżej przywołanego paragrafu pierwszego pozwala nam ustalić cechy solidarności biernej. Jak wskazuje Dr Krzysztof Czub, są to:
1. wielość dłużników;
2. jedność świadczenia i zobowiązania (jedność długu i wierzytelności);
3. zobowiązanie do spełnienia świadczenia w całości przez każdego z dłużników aż do momentu całkowitego zaspokojenia wierzyciela, niezależnie od wybranej przez wierzyciela konfiguracji podmiotowej i przedmiotowej dochodzenia roszczenia (żądanie spełnienia całości albo części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od niektórych bądź od każdego z osobna);
4. wygaśnięcie długu wobec wszystkich dłużników wskutek zaspokojenia wierzyciela przez któregokolwiek z nich.
Doktryna pozostaje w pełnej zgodzie, iż instytucja solidarności biernej została uregulowana w interesie wierzyciela. Już na pierwszy rzut oka, można stwierdzić, iż taki tok rozumowania jest poprawny bowiem, solidarność dłużników dywersyfikuje możliwość zaspokojenia roszczenia wierzyciela. Przez zapewnienie swobody wyboru sposobu dochodzenia swoich praw, wierzyciel w takim układzie jest słusznie faworyzowany.
Wprowadzenie w paragrafie pierwszym określenia, iż “wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od jednego z dłużników, od kilku z nich lub od wszystkich łącznie” reguluje zasadę pełnej swobodności wyboru dłużnika solidarnego, który będzie zobowiązany do spełnienia świadczenia. Czyli jeżeli z istoty zobowiązania lub z ustawy wynika, iż dane zobowiązanie jest solidarne, mogę swobodnie wybrać, który dłużnik ma je spełnić. „Może on również dokonać podziału obowiązku świadczenia pomiędzy dłużników, żądając spełnienia tego świadczenia w określonych częściach od oznaczonych dłużników, jeżeli oczywiście świadczenie ma charakter podzielny. Najczęściej wybór taki jest dokonywany w treści pozwu skierowanego przeciw dłużnikowi lub dłużnikom, przy czym sytuacją typową jest objęcie takim pozwem wszystkich dłużników solidarnych. Sformułowany w pozwie lub w przedsądowych wezwaniach do zapłaty wybór dłużnika nie może być jednak – co do zasady – kwalifikowany jako prawokształtujące oświadczenie woli, gdyż nie wpływa na treść zobowiązania solidarnego” G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 366.
Stan prawny: sierpień 2023 r.
Fot. unsplash.com