Jeśli spytalibyśmy studenta pierwszego roku prawa, który jeszcze nie miał styczności z szeroko pojętym prawem gospodarczym, o to, gdzie poszukiwałby przepisów dotyczących spółek, prawdopodobnie bez wahania wskazałby on regulację Kodeksu Spółek Handlowych. Takie zachowania nie byłoby dziwne, bowiem już sama nazwa tej ustawy jest dość symptomatyczna. Jednakże, jeżeli zapytalibyśmy się młodego adepta prawa konkretnie o przepisy dotyczące spółki cywilnej, myślę, że wprawilibyśmy go w zakłopotanie, albowiem co do zasady jest to “spółka” więc może powinniśmy sięgnąć do KSH, jednakże drugi człon jej nazwy odnosi się do cywilistyki, więc może odpowiednią ustawą jest Kodeks Cywilny? Jeżeli podobny dylemat jest Ci bliski, zapraszam do przeczytania poniższego artykułu, gdzie pochylimy się nad kwestią “przynależności” spółki cywilnej.
Odpowiadając zatem na pytanie zadane we wstępie, przepisów dotyczących spółki cywilnej powinniśmy poszukiwać w ustawie Kodeks cywilny.
Art. 860. § 1. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
§ 2. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem.
Zamysł ustawodawcy, aby w tej regulacji prawnej wprowadzić ten przepis nie jest przypadkowy, bowiem spółka cywilna nie jest spółką prawa handlowego.
Zgodnie z art. 860 § 1 KC, przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Oznacza to, że spółka cywilna jest umową, w ramach której dwie lub więcej osób (wspólników) łączy swoje zasoby, umiejętności lub pracę w celu prowadzenia działalności gospodarczej i dzielenia się zyskami. Proszę zauważyć jedną konkretną cechę spółki cywilnej, o której wspomniałem powyżej – “spółka cywilna jest umową”. Użyte sformułowanie nie jest przypadkowe, albowiem zawiązując ten rodzaj spółki, w obrocie gospodarczym nie powstaje żaden nowy podmiot prawny. „Zawarcie umowy spółki cywilnej w odróżnieniu od zawarcia umowy spółki prawa handlowego (w którą zgodnie z art. 26 § 4 k.s.h. może przekształcić się spółka cywilna) nie wywołuje skutku prawnego w postaci powstania odrębnego od wspólników podmiotu prawa. Spółka cywilna nie posiada tym samym zdolności prawnej, zdolności do czynności prawnych, zdolności sądowej ani zdolności upadłościowej czy wekslowej” F. Czuchwicki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 860.
Tak jak wspomniałem, zawarcie umowy spółki cywilnej nie ma skutku “kreacyjnego”, takie działanie nie wprowadza do istniejącego stanu prawnego, żadnego nowego podmiotu prawnego. W ramach tej spółki operują wspólnicy, jednakże to oni posiadają status przedsiębiorców, a nie spółka. „Na wspólnikach ciąży jednak obowiązek zorganizowania pewnych elementów działalności gospodarczej prowadzonej w ramach spółki. Dla celów ewidencyjnych wykonywanie działalności gospodarczej przez wspólników (osób fizycznych) będących przedsiębiorcami musi być zgłoszone do CEIDG (art. 4 ust. 2 w zw. z art. 17 ust. 1 pr. przed. i art. 5 ust. 2 pkt 2 ustawy o CEIDG), a dla celów podatkowych działalność ta wykonywana jest pod jednym numerem identyfikacji podatkowej (art. 5 ust. 3 pkt 2 ustawy z 13.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników), wymaga zatem zgłoszenia do właściwego urzędu skarbowego z wnioskiem o nadanie NIP oraz prowadzenia osobnych ksiąg rachunkowych. Spółka cywilna na gruncie Kodeksu pracy będzie traktowana jako pracodawca (art. 3 k.p.), choć w braku podmiotowości prawnej spółki stroną umowy o pracę będą wszyscy wspólnicy, a nie spółka.” F. Czuchwicki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 860.
Zatem jakie jest gospodarcze przeznaczenie spółki cywilnej? Odnosząc się po raz kolejny do regulacji z art. 860 KC, w ramach spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się do dążenia do osiągnięcia konkretnego wspólnego celu gospodarczego. „Jak wskazuje A. Nowacki, spółka ma cel gospodarczy, czyli osiągnięcie korzyści majątkowej. Tytułem przykładu można wskazać na budowę drogi dojazdowej do sąsiadujących ze sobą zakładów, których właścicielami są wspólnicy. Samo wybudowanie drogi nie przyniosło wspólnikom żadnego zarobku, ale zwiększa możliwości prowadzenia indywidualnych działalności gospodarczych przez wspólników. Korzyść gospodarcza może więc, ale nie musi, sprowadzać się do zarobku, czyli do powiększenia majątku netto wspólników. Celem zarobkowym będzie zarówno zwiększenie przychodów, jak i zmniejszenie kosztów.” P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2023, art. 860.
Stan prawny: styczeń 2024 r.
Fot. unsplash.com