Nagła wizyta w szpitalu to doświadczenie, którym nikt z nas nie jest “zainteresowane”. To chwile pełne stresu, kiedy myśli koncentrują się na naszym zdrowiu lub życiu, a inne sprawy schodzą na dalszy plan. W takich momentach nie analizujemy szczegółów procedur prawnych – liczymy na to, że jesteśmy w dobrych rękach i że wszystko zostanie przeprowadzone zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej oraz procedurami medycznymi.
Dlatego też obowiązki lekarzy, określone w ustawie o zawodzie lekarza i zawodzie dentysty, istnieją po to, by zapewnić nam poczucie bezpieczeństwa i zminimalizować stres związany z pobytem w placówce medycznej. Gwarantują one nie tylko dostęp do informacji o naszym stanie zdrowia, ale również prawo do świadomej zgody na leczenie oraz ochronę naszej prywatności.
Obowiązek udzielania informacji
Podstawowym obowiązkiem lekarza, wynikającym z art. 31 ustawy, jest udzielanie pacjentowi przystępnej informacji na temat jego stanu zdrowia. Lekarz powinien wyjaśnić diagnozę, omówić możliwe metody leczenia i ich konsekwencje, a także przedstawić rokowania. Informacje te powinny być przedstawione w sposób jasny i zrozumiały, niezależnie od poziomu wiedzy medycznej pacjenta. Co istotne, obowiązek ten dotyczy także pacjentów powyżej 16. roku życia – młodzież powinna mieć prawo współdecydowania o swoim zdrowiu.
W sytuacjach wyjątkowych, gdy rokowanie jest niepomyślne, lekarz może ograniczyć zakres informacji, jeśli uzna, że ich ujawnienie mogłoby zaszkodzić pacjentowi. Jednak nawet wtedy obowiązek informowania przechodzi na osobę bliską pacjentowi lub jego przedstawiciela ustawowego.
Ciekawym aspektem jest możliwość odmowy przyjęcia informacji przez samego pacjenta. Na żądanie pacjenta lekarz może powstrzymać się od udzielania szczegółowych informacji, jeśli ten nie chce ich poznać.
Zgoda pacjenta
Każde działanie medyczne – od prostego badania po skomplikowany zabieg operacyjny – wymaga zgody pacjenta. Art. 32 ustawy precyzuje, że zgoda ta może być wyrażona ustnie, a nawet poprzez zachowanie, które jednoznacznie wskazuje na akceptację procedury. W przypadku zabiegów o podwyższonym ryzyku, takich jak operacje, konieczne jest uzyskanie zgody w formie pisemnej (art. 34). Przed jej udzieleniem lekarz ma obowiązek dostarczyć pacjentowi wszystkie niezbędne informacje, zgodnie z art. 31.
Zgoda pacjenta pełnoletniego jest oczywistością, ale co w przypadku osób małoletnich lub niezdolnych do świadomego wyrażenia zgody? W takich sytuacjach prawo wymaga uzyskania zgody jego przedstawiciela ustawowego, a w niektórych przypadkach – również zgody sądu opiekuńczego. Wyjątkiem są sytuacje, gdy pacjent ukończył 16 lat i ma dostateczne rozeznanie – wówczas jego zgoda również jest wymagana.
Prawo przewiduje także procedury w nagłych przypadkach, gdy pacjent nie jest w stanie wyrazić zgody, a brak interwencji medycznej groziłby jego życiu lub zdrowiu. W takich sytuacjach lekarz może podjąć działania ratujące życie, odnotowując okoliczności decyzji w dokumentacji medycznej i konsultując je – jeśli to możliwe – z innym lekarzem.
Tajemnica lekarska
Zaufanie pacjenta do lekarza jest fundamentem opieki medycznej, a jednym z jego kluczowych elementów jest obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej, o którym mówi art. 40 ustawy. Informacje związane ze stanem zdrowia pacjenta, uzyskane w trakcie wykonywania zawodu, nie mogą być ujawniane bez jego zgody. Tajemnica ta obowiązuje lekarza także po śmierci pacjenta, chyba że osoba bliska pacjentowi wyrazi zgodę na jej ujawnienie, z zastrzeżeniem szczególnych przypadków określonych w przepisach.
Istnieją jednak wyjątki od tej zasady. Tajemnica może zostać uchylona, jeśli przewidują to odrębne przepisy prawa, np. w przypadku badań prowadzonych na żądanie sądu czy organów ścigania. Lekarz może również ujawnić informacje, gdy jest to konieczne dla ochrony życia lub zdrowia innych osób albo gdy pacjent wyrazi na to zgodę.
Stan prawny: grudzień 2024 r.
Fot. unsplash.com