W dzisiejszym artykule wrócimy do tematyki związanej z art. 5 K.C. Tak jak zaznaczyliśmy w poprzednim wpisie – przepis ten stanowi generalną klauzulę nadużycia prawa, która ze względu na swój charakter posiada kluczowe znaczenie dla każdego podmiotu występującego w obrocie prawnym. W niniejszej kontynuacji poprzedniego bloga, pochylimy się nad uniwersalnym charakterem tejże klauzuli oraz zastanowimy się czym de facto jest nadużycie prawa podmiotowego.
Uniwersalizm art. 5 K.C.
Jak trafnie zauważa Pani profesor Pyziak – Szafnicka, przywoływana po raz kolejny w niniejszej serii artykułów – “Klauzula generalna zawarta w art. 5 K.C. ma znaczenie uniwersalne, tj. znaczenie dla całego systemu prawa cywilnego oraz obejmuje wszelkie prawa podmiotowe, niezależnie od ich rodzaju (majątkowe, niemajątkowe, względne, bezwzględne itd.) oraz niezależnie od rodzaju stosunku cywilnoprawnego”. W związku z powyższym nie sposób nie przyznać racji autorkom artykułu pt. “Nadużycie prawa podmiotowego a dochodzenie roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne z tytułu śmierci osoby bliskiej” – Paniom Ewie Bagińskiej oraz Monice Wałachowskiej – które jasno stwierdzają iż “nie ma żadnych racjonalnych przesłanek wyłączenia jakichkolwiek praw spod zakresu tego przepisu”.
Czym jest nadużycie prawa podmiotowego?
W codziennym życiu, każdy z nas realizuje jakieś prawa, które posiadamy lub nabyliśmy w określonym czasie. Jak zauważa profesor Radwański “wykonywanie prawa polega na realizacji przez podmiot stanów rzeczy lub podejmowaniu zachowań, które zmierzają do uzyskania lub zabezpieczenia prawnie uznanych interesów tego podmiotu, tj. interesów, dla których ochrony obowiązujący system prawny wyznaczył określone prawo podmiotowe”. Jednakże sposób realizacji naszego prawa, może przekształcić się w swoiste “nadużycie”. Jak celnie zauważa profesor Pyziak – Szafnicka – “Nadużycie polega zaś na zachowaniu lub realizacji stanów rzeczy, które wykraczają poza treść danego prawa podmiotowego, co uznaje się za działanie (względnie zaniechanie) bezprawne”.
W związku z powyższym, należy zadać sobie pytanie, kiedy można powołać się na treść art. 5 K.C.? Jaki warunek musi zostać spełniony, aby danej osobie zarzucić swoiste nadużycie? Zgodnie z przyjętym poglądem doktryny, reprezentowanym przez profesora Radwańskiego “na nadużycie prawa można powołać się tylko wówczas, gdy stronie przysługuje określone prawo podmiotowe – jeśli go nie posiada, nie można mówić o „czynieniu ze swego prawa użytku”. Innymi słowy, warunkiem koniecznym stosowania klauzuli generalnej z art. 5 K.C. jest ustalenie statusu strony jako podmiotu „uprawnionego” (legitymowanego materialnie)”.
Stan prawny: czerwiec 2023 r.
Fot.www.pexels.com