Rozwód, będący zakończeniem związku małżeńskiego, to czasem nie tylko emocjonalne wyzwanie, ale także konieczność rozważenia praktycznych aspektów, takich jak podział majątku wspólnego lub też kwestia dotycząca alimentacji. Polskie prawo rodzinne przewiduje szczegółowe zasady w zakresie świadczenia alimentacyjnego, który może powstać w wyniku rozwodu. Alimenty stanowią formę wsparcia materialnego, którą osoba zobowiązana do udzielenia pomocy finansowej musi przekazać osobie uprawnionej. Co do zasady, celem tego zobowiązania jest zabezpieczenie podstawowych potrzeb życiowych uprawnionej. Przyjrzyjmy się bliżej mechanizmom obowiązku alimentacyjnego w polskim prawie rodzinnym, ze szczególnym uwzględnieniem powstawania i funkcjonowania tego zobowiązania po rozwodzie.
Przepisem regulującym kwestię alimentów w k.r.o. jest jego art. 60. W paragrafie pierwszym tego przepisu mamy przewidzianą możliwość wystąpienia małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, oraz co ważne — znajduje się w niedostatku, z roszczeniem wobec drugiego małżonka o alimenty. W paragrafie drugim art. 60 k.r.o. został przewidziany drugi rodzaj obowiązku alimentacyjnego tzw. rozszerzonego. Polega on na możliwości wystąpienia z roszczeniem jednego z małżonków wobec drugiego, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, o “przyczynianie się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku” w przypadku gdy sytuacja majątkowa występującego z roszczeniem małżonka uległa istotnemu pogorszeniu.
Uprawnienie danego małżonka do alimentów wymaga kumulatywnego spełnienia się trzech przesłanek:
„1) wystąpienia z żądaniem alimentów (w tym zakresie sąd bowiem nie orzeka w wyroku rozwodowym z urzędu);
2) braku wyłącznej winy za rozpad małżeństwa – osobą uprawnioną do ich otrzymania może być wyłącznie małżonek niewinny (art. 60 § 1 i 2 k.r.o.) lub co najwyżej współwinny (art. 60 § 1 k.r.o.);
3) niekorzystnej sytuacji materialnej, polegającej na znalezieniu się w stanie niedostatku (bez względu na to, czy stan ten był wywołany bezpośrednio rozwodem – art. 60 § 1 k.r.o.) lub sytuacji istotnego pogorszenia sytuacji materialnej, która nie oznacza niedostatku, ale za to jej bezpośrednią przyczyną musi być rozwód – art. 60 § 2 k.r.o.” J. Sasiak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 60.
W art. 60 § 1 k.r.o. konstytuującym alimenty zwykłe — główną przesłanką ustanowienia tego obowiązku przez sąd jest przesłanka “stan niedostatku małżonka uprawnionego”. „Stan niedostatku nie musi istnieć w chwili orzeczenia rozwodu. Żądanie świadczeń alimentacyjnych jest uzasadnione także wtedy, gdy uprawniony do alimentów małżonek znalazł się w niedostatku dopiero po upływie pewnego czasu od orzeczenia rozwodu. Zwykły obowiązek alimentacyjny po rozwodzie wykazuje w tym zakresie wyraźne podobieństwo do obowiązku alimentacyjnego między krewnymi (z wyjątkiem obowiązku rodziców względem dzieci niezdolnych do samodzielnego utrzymania się – zob. art. 133 § 1 k.r.o.).” J. Sasiak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 60.
Alimenty przyznawane na podstawie art. 60 § 2 k.r.o. oparte są na faktycznym zaistnieniu łącznie dwóch przesłanek wyrażonych wprost w treści przepisu:
1. wyłącznej winie rozkładu pożycia danego małżonka;
2. istotnemu pogorszeniu sytuacji materialnej małżonka niewinnego – „wykładnia przesłanki „istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego” powinna polegać na porównywaniu każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, które by istniało, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie” J. Sasiak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 60.
Stan prawny: sierpień 2023 r.
Fot. unsplash.com