Zrozumienie czym jest przedsiębiorstwo w ramach polskiej cywilistyki, jest kluczowym elementem wiedzy każdego prawnika, chcącego zajmować się szeroko pojętym prawem gospodarczym. To właśnie prawo określa, co w rzeczywistości składa się na przedsiębiorstwo. Pomimo że dla wielu osób przedsiębiorstwo kojarzy się głównie z praktycznymi aspektami działalności gospodarczej, takimi jak produkcja, sprzedaż czy zarządzanie, to równie istotne jest jego umiejscowienie w strukturze prawnej, która reguluje jego działanie.
Definicję legalną przedsiębiorstwa odnajdziemy w art. 51(1) KC:
Art. 55(1). Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
- koncesje, licencje i zezwolenia;
- patenty i inne prawa własności przemysłowej;
- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
- tajemnice przedsiębiorstwa;
- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Jak widać z treści przywołanego powyżej przepisu, potoczne pojęcie przedsiębiorstwa nie jest tożsame z tym, które znajduję się w ustawie. „Komentowany art. 55(1) stanowi wyraz tzw. przedmiotowego ujęcia przedsiębiorstwa, w odróżnieniu od jego postrzegania podmiotowego (jako podmiotu stosunku cywilnoprawnego) i funkcjonalnego (prowadzenie określonego rodzaju działalności). W świetle art. 55(1) przedsiębiorstwo jest rozumiane nie tylko jako zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, ale zwłaszcza jako zorganizowany kompleks majątkowy, a zatem określona całość, „funkcjonalny organizm gospodarczy” . Konieczne staje się zatem akcentowanie tzw. pierwiastka organizacyjnego przedsiębiorstwa. Tak rozumiane przedsiębiorstwo może stanowić odrębny od rzeczy przedmiot stosunku cywilnoprawnego.” M. Balwicka-Szczyrba [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 55(1).
Należy pamiętać, iż enumeratywne wyliczenie składników przedsiębiorstwa zawarte w ustawie nie jest zupełne. „ W świetle art. 55(1) przedsiębiorstwo stanowi zespół składników niematerialnych i materialnych wymienionych w komentowanym artykule. Kodeksowe wyliczenie składników przedsiębiorstwa z art. 55(1) nie jest jednak wyczerpujące, co sugeruje użyty przez ustawodawcę zwrot „w szczególności”. W konsekwencji przedsiębiorstwo może stanowić zespół większej lub mniejszej liczby składników, w tym tych wyraźnie wskazanych przez ustawodawcę w art. 55(1) bądź niewskazanych wprost. Akcentuje się, iż składniki niematerialne przedsiębiorstwa odgrywają w nim rolę najważniejszą, a wśród nich klientela, renoma, czy tzw. know-how . Po dokonanych zmianach kodeksowych przeważa również pogląd, że przedsiębiorstwo stanowi zespół aktywów, natomiast zobowiązania i obciążenia nie wchodzą w skład przedsiębiorstwa, ponieważ obciążają jedynie jego majątek.” M. Balwicka-Szczyrba [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 55(1).