Jak wspominano nieraz, swoboda umów to bardzo istotna zasada. Nie można jednak ona iść za daleko, a w szczególności nie może ona naruszać interesów żadnej ze stron, w tym również pozbawiać kogoś ochrony należnej na podstawie przepisów prawa pracy. Nie jest bowiem tajemnicą, iż pracownicy bywają zmuszani do podpisywania umów cywilnoprawnych zamiast umów o pracę.
Czym się różni umowa o pracę od innych umów?
Treść zawartej umowy niewątpliwie jest ważna, jednakże przede wszystkim liczy się rzeczywisty charakter stosunku prawnego między stronami. Umowa o pracę zawiera w sobie kilka charakterystycznych elementów, do których należy wykonywanie czynności :
- na rzecz pracodawcy,
- pod kierownictwem pracodawcy,
- odpłatnie i osobiście,
- w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
- w określonych ramach czasowych,
Niezwykle istotna jest możliwość wydawania przez pracodawcę poleceń, które są wiążące dla pracownika. Jeżeli są spełnione wskazane powyżej warunki, osoba jest pracownikiem i podlega wszystkim regulacjom przewidzianym przez przepisy polskiego prawa (na przykład możliwości korzystania z urlopów, ochrony przed zwolnieniami itd.).
Co może zrobić pracownik zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej?
Pracownik, który pragnie uznania, że łączy go stosunek pracy z pracodawcą, powinien wystąpić do sądu pracy z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Pozew taki może zostać wytoczony przez
Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy może zostać wniesiony przez:
– samego pracownika (tj. osobę, która wykonywała pracę na rzecz pracodawcy);
– osobę, która wykaże, że we wniesieniu pozwu posiada tzw. interes prawny (np. spadkobierców zmarłego pracownika);
– Państwową Inspekcję Pracy.
Pozew taki może zostać złożony do sądu pracy
-właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego pracodawcy;
-właściwego dla siedziby pracodawcy (w przypadku pracodawców, którzy nie są osobami fizycznymi);
– w którego okręgu praca była, miała być albo jest wykonywana;
– w którego okręgu położony jest zakład pracy.
Co powinien wykazać pracownik w sądzie?
Decydującą kwestią będzie wykazanie, jaki stosunek prawny łączył strony, czyli jaka była relacja prawna między stronami, innymi słowy – jakie były obowiązki stron, przede wszystkim, czy strona płacąca, zlecająca obowiązki miała możliwość wydawania wiążących poleceń, czy osoba wykonująca pracę była podporządkowana, czy praca była wykonywana pod nadzorem (co nie wyklucza np. pracy zdalnej), w czasie i miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Trzeba przygotować się na to, że zeznania samego powoda mogą okazać się niewystarczające i warto wesprzeć się (o ile to możliwe) zeznaniami świadków lub dokumentami (jeśli np. pracownik musiał podpisywać listę obecności).
Jakie skutki ma wygrana sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy?
Wygrana w takiej sprawie to nie tylko zwycięstwo moralne, ale ma również bardzo praktyczny wymiar. Okres ten zostanie doliczony do stażu emerytalnego oraz zostaną za niego odprowadzone składki. Dodatkowo, jeśli pracownik otrzymywał niższe wynagrodzenie niż minimalne, powinien otrzymać odszkodowanie wyrównujące.
Stosunek pracy jest czymś szczególnym w porównaniu do innych stosunków prawnych i wiąże się przyznaniem pracownikom wielu przywilejów. Jednakże nie każdy pracodawca jest uczciwy i niestety często można spotkać się z umowami pozornymi. Warto wówczas rozważyć założenie sprawy o istnienie stosunku pracy.
Stan prawny : wrzesień 2022