Jednym ze sposobów zabezpieczenia swoich interesów przed działaniem nieuczciwego kontrahenta czy pracownika jest zawarcie umowy o zakazie konkurencji. Umowy takie można spotkać zarówno przy stosunku pracy, jak i przy stosunkach cywilnoprawnych. Mogą one stanowić oddzielne dokumenty, ale równie dobrze może to być po prostu klauzula lub kilka zapisów w innej umowie głównej (przynajmniej jeśli chodzi o umowy cywilnoprawne). Aby mówić o zakazie konkurencji, trzeba zbadać treść stosunku prawnego.
W jakich sytuacjach można zawrzeć umowę o zakazie konkurencji?
Nie ma tu jakichś konkretnych ograniczeń prawnych, gdyż można ją zawrzeć zarówno przy umowach o pracę, jak i cywilnoprawnych. Najczęściej są one zawierane wówczas, gdy pracownik lub zleceniodawca dysponuje wiedzą i doświadczeniem, które mógłby wykorzystać na rzecz konkurencji, bądź też gdy pracodawca/ zleceniobiorca przekazuje mu różne informacje, dzieli się z nim wiedzą, szkoli go. Nie wydaje się być celowe zawieranie takiej umowy na stanowisku kelner, mechanik czy sprzedawca.
Jaka powinna być treść zakazu konkurencji?
Przede wszystkim powinno się wymienić, na czym konkurencyjna działalność polega. Powinno to być ujęte dość szeroko, aby nie pozostawiać furtek i niedopowiedzeń, ale z drugiej strony nie można poprzestać na ogólnym sformułowaniu „zabrania się wszelkiej działalności konkurencyjnej wobec zleceniodawcy”, gdyż mogłoby to zostać podważone jako zastrzeżenie niejasne i nieprawidłowe, bo nie wyznacza określonych granic. Częstym rozwiązaniem jest zakaz pracy/czynności na rzecz klientów/ kontrahentów zleceniodawcy/ pracodawcy. Powinno się określić branżę, jakiej zakaz dotyczy, a nie zostawiać to dorozumiane, wskazać na to, że chodzi o branżę, w jakiej działa pracodawca/ zleceniodawca, określić ją, można również podać PKD. Dodatkowo powinno się wskazać funkcje, jakich nie powinno się pełnić, np. pracownik, pełnomocnik, zleceniobiorca itp. Lub że zabronione jest wykonywanie jakichkolwiek odpłatnych i nieodpłatnych czynności.
Granice umowy o zakazie konkurencji
Nie ma ściśle określonych granic, zgodnie z zasadą swobody umów. Zasada ta mówi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Nie są to oczywiście konkretne i precyzyjne granice. Trzeba pamiętać, że zasada swobody umów pozwala na wiele, a z drugiej strony trzeba uważać, by nie przekroczyć tych dosyć płynnych granic. Każde takie ograniczenie powinno być uzasadnione.
Zakaz konkurencji po rozwiązaniu umowy – czy jest to dopuszczalne?
Tak, jest to możliwe, ale znów tutaj powinno to być za każdym razem uzasadnione, gdyż zakaz konkurencji ustalony zbyt szeroko może zostać podważony przez drugą stronę. Jak i przy innych kwestiach, tak i tutaj jedną z ważniejszych zasad powinien być umiar, gdyż umowa ma chronić interesy obu stron. 2, 3 letni zakaz konkurencji jest dopuszczalny, ale czy 10 , a nawet 15- letni wydaje się być racjonalny?
Umowa o zakazie konkurencji dla pracownika
zakaz wykonywania działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych wskazanych w art. 100 § 2 pkt. 4 kodeksu pracy. Umowa o zakazie konkurencji musi zostać zawarta w formie pisemnej i tutaj nie może być ona częścią umowy o pracę, ale powinien to być osoby dokument. . Po ustaniu stosunku pracy pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji tylko w sytuacji gdy pracownik mógł mieć dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę lub na przykład posiadał dostęp do informacji zawierających tajemnice przedsiębiorstwa.
Jeśli umowa ma obejmować również okres po rozwiązaniu umowy o pracę, wówczas powinno się wskazać wysokość wynagrodzenia należnego pracownikowi za okres trwania zakazu konkurencji. Jeśli umowa nie zawiera takiego zapisu, pracownikowi i tak przysługuje odszkodowanie w wysokości 25 % ostatniego wynagrodzenia.
Pracodawca będzie zobowiązany do wypłaty odszkodowania przez cały czas obowiązywania umowy, chyba że pracownik podejmie zatrudnienie wbrew zapisom umownym.
Umowa o zakazie konkurencji często bywa przydatna i może być skutecznym zabezpieczeniem interesów stron. Przed podpisaniem umowy zawierającej takie klauzule, warto ją dobrze przeczytać i rozważyć konsekwencje, jakie może przynieść zawarcie takiej umowy.
Stan prawny : wrzesień 2022