Nawet najlepszy prawnik nie jest w stanie przewidzieć wszystkich okoliczności, które mogą pojawić się w przyszłości. Oczywiście — powinien dochować wszelkiej staranności, aby w konstruowanej umowie odpowiednio zabezpieczyć interes swojego klienta, jednakże przewidzenie i wymienienie wszelkich zdarzeń na podstawie, których można uchylić się od odpowiedzialności za powstałą szkodę lub opóźnienie jest niemożliwe. Problem ten był znany już w starożytności dlatego też, na kanwie prawa rzymskiego zostało ugruntowane pojęcie “vis major” – czyli siły wyższej. Ramy tego pojęcia prawnego obejmują zbiór zdarzeń, które były nieprzewidywalne, przypadkowe czy “naturalne”. W dzisiejszym artykule pochylimy się nad konstrukcją siły wyższej i wskażemy jak skutecznie zabezpieczyć interes klienta zawierające klauzulę vis major w umowie.
Definicja siły wyższej.
Tak jak wspomniałem powyżej, pojęcie siły wyższej było znane już starożytnym jurystą. Jednakże w prawie polskim do dzisiaj nie doczekało się swojej legalnej definicji na kanwie Kodeksu Cywilnego. Pomimo tego, ustawodawca używa tego sformułowania w treści kilku przepisów tej ustawy np. art. 433, 435 k.c. W związku z powyższym, definicji vis maior należy szukać w orzecznictwie. “Za siłą wyższą uważa się jedynie zdarzenia zewnętrzne w stosunku do uprawnionego, a zarazem nadzwyczajne i w konsekwencji nieuchronne oraz w danym układzie stosunków niemożliwe do przewidzenia, czyli o „przemożnej” mocy oddziaływania, przed którego skutkami nie było żadnej obrony” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r., III CZP 100/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 139 ).
Zgodnie z tak rozumianym vis maior za siłę wyższą należy uznać zdarzenia charakteryzujące się tym, iż są:
1) zewnętrzne;
2) niemożliwe do przewidzenia;
3) niemożliwe do zapobieżenia.
Klauzula vis maior w umowie.
Słowem przypomnienia, art. 472 k.c. wprowadza zasadę ogólną dotyczącą odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania — taka odpowiedzialność jest oparta na zasadzie winy. Korelując to z pojęciem vis maior, należy przyjąć, iż ta instytucja wprowadza swoiste domniemanie braku winy w przypadku pojawieniu się konkretnych okoliczności. Konstruując klauzulę siły wyższej warto zadbać aby była ona precyzyjna tzn. określała konkretne przypadki uznawane na kanwie danej umowy za przypadki siły wyższej. W przypadku konstruowania umownej klauzuli siły wyższej, należałoby zawrzeć obowiązek poinformowania drugiej strony o zaistnieniu danych okoliczności wypełniających znamiona konkretnego przypadku siły wyższej oraz w dalszej kolejności, o ich ustaniu. Co ciekawe, w umowie można zawrzeć postanowienie, które będzie skutecznie wyłączało możliwość uchronienia się od okoliczności, które swoimi warunkami spełniałyby przesłanki zdarzenia zewnętrznego, niemożliwego do przewidzenia i zapobieżenia.
Stan prawny: kwiecień 2023 r.
Fot. pixabay.com