Ja założyłem firmę i jest ona tylko moja. To dość powszechne przekonanie, acz błędne. Jednoosobowa działalność gospodarcza nie jest odrębnym bytem prawnym, ale jest ściśle związana z osobą, która ją prowadzi.
Majątek wspólny a majątek osobisty – co do nich wchodzi?
Większość małżeństw nie ma zawartych majątkowych umów regulujących kwestię współwłasności lub rozdzielności, dlatego trzeba wtedy spojrzeć na przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. do majątku wspólnego wchodzą wszystkie elementy majątku nabyte w trakcie małżeństwa oraz dochody, w szczególności dochody z wynagrodzenia za pracę lub z działalności gospodarczej. Istnieją jednak pewne wyjątki , do których należą m.in. przedmioty nabyte przed powstaniem wspólnoty majątkowej (zawarciem małżeństwa) oraz składniki majątku nabyte wskutek dziedziczenia, zapisu czy darowizny. W przypadku rozwodu podziałowi podlega jedynie majątek wspólny, a to, co jest majątkiem osobistym, pozostaje w majątku danego małżonka.
Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Prawa niematerialne firmy to między innymi prawa wynikające z umów, znaki towarowe, licencje, koncesje itp. Jeśli mówimy o jednoosobowej działalności gospodarczej, to wszystkie te składniki opisane powyżej mogą zarówno być składnikiem majątku wspólnego lub też osobistego.
Czy firma może wchodzić do majątku wspólnego?
Tak, może, ale kluczowe jest udzielenie odpowiedzi na podstawowe pytanie – kiedy została założona działalność, przed zawarciem małżeństwa czy w jego trakcie. Jeżeli w trakcie trwania małżeństwa jeden z małżonków rozpoczął prowadzenie firmy już po wstąpieniu w związek małżeński, a ponadto środki konieczne do rozwoju firmy wykładane były ze wspólnego majątku małżonków, to taka firma stanowi majątek wspólny małżonków. Tak jak inne rzeczy wchodzące w skład majątku wspólnego, po rozwodzie podlega podziałowi.
Jeśli zaś małżonek założył działalność przed zawarciem związku i poczynił wówczas na nią inwestycje, to te składniki majątku związane z firmą są jego majątkiem osobistym. Każda jednak inwestycja poczyniona w trakcie trwania małżeństwa jest już elementem majątku wspólnego. Nie ma przy tym znaczenia, czy małżonek kupił np. samochód podając jako kupującego Firma Handlowo Usługowa (F.H.U) Jan Kowalski , czy po prostu Jan Kowalski. Jednoosobowa działalność gospodarcza to nadal osoba fizyczna tylko prowadząca działalność gospodarczą.
Jak możemy podzielić firmę?
Małżonkowie mają do wyboru następujące możliwości, takie same jak przy innych elementach majątku wspólnego :
przyznanie małżonkom określonych składników majątku wspólnego tak, aby wypadało to po równo dla każdego z małżonków bez obowiązku spłaty
– przyznanie całości lub części składników majątku wspólnego z obowiązkiem dopłaty na rzecz współmałżonka
– podział fizyczny określonego składnika/ składników majątku wspólnego
– podział do używania/ korzystania
– sprzedaż licytacyjna i podział uzyskanych środków
Sąd nie jest związany żądaniami stron i sam dokonuje oceny, co będzie w tym wypadku najlepsze. Czasem będzie to przyznanie określonych przedmiotów każdemu z małżonków, przy czym jeśli ich wartość nie będzie równa, pozostaje obowiązek spłaty albo może to być przyznanie całego majątku związanego z prowadzoną działalnością małżonkowi – przedsiębiorcy z obowiązkiem spłaty pieniężnej. Często jest to rozsądne wyjście, bo pozwala dalej prowadzić działalność i osiągać dochody.
Przy dokonywaniu podziału firmy warto wziąć głęboki oddech, podejść do sprawy na chłodno i rozważyć, co będzie najlepszym rozwiązaniem. Nie jest sztuką utknąć z czasochłonnym i wieloletnim postępowaniem, ale za to umieć dojść do porozumienia w sytuacji, gdy między stronami jest dużo negatywnych emocji. Warto rozważyć poradzenie się osoby trzeciej, np. prawnika, który spojrzy na sprawę chłodno, z boku.
Stan prawny: wrzesień 2022