Zaznacz stronę

W dniu 24 czerwca w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa o ochronie sygnalistów. Jest to regulacja prawna, której głównym zadaniem jest zabezpieczenie interesu tzw. whistleblowerów. Kim są owi sygnaliści i jakie środki ochrony zapewnia im niniejsza regulacja?

Kim są sygnaliści?

Sygnaliści, znani po angielsku jako whistleblowers, to osoby, które ujawniają informacje o naruszeniach prawa lub nieprawidłowościach w organizacjach, w których pracują. Ich rola jest niezwykle ważna dla demokratycznego państwa, ponieważ pomagają w ujawnianiu korupcji, nadużyć i innych działań naruszających prawo. Dzięki sygnalistom możliwe jest utrzymanie przejrzystości i odpowiedzialności w instytucjach publicznych oraz prywatnych, co wzmacnia zaufanie obywateli do systemu prawnego i politycznego.

Zgodnie z Art. 4 ustawy o ochronie sygnalistów, sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w związku z wykonywaną pracą. Ustawa wskazuje katalog otwarty podmiotów, które mogą być sygnalistami, jest to m.in.:

  1. Pracownik
  2. Pracownik tymczasowy
  3. Osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej
  4. Przedsiębiorca
  5. Prokurent
  6. Akcjonariusz lub wspólnik
  7. Członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej
  8. Osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy
  9. Stażysta
  10. Wolontariusz
  11. Praktykant
  12. Funkcjonariusz służb, takich jak Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straż Graniczna itp.
  13. Żołnierz

Ustawa obejmuje również osoby, które zgłaszają naruszenia prawa przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, jak również po ich ustaniu.

Warunki objęcia sygnalisty ochroną

Zgodnie z Art. 6, sygnalista podlega ochronie od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem, że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia jest prawdziwa i stanowi informację o naruszeniu prawa.

Zakaz podejmowania działań odwetowych

Art. 11 ustawy wprowadza bezwzględny zakaz podejmowania działań odwetowych wobec sygnalistów. Pracodawca nie może podejmować żadnych działań mających na celu represjonowanie sygnalisty z powodu zgłoszenia naruszenia prawa.

Ochrona w przypadku stosunku pracy

Art. 12 precyzuje, że wobec sygnalistów świadczących pracę na podstawie stosunku pracy nie mogą być podejmowane działania odwetowe. Ustawodawca w treści art. 12 przewiduje katalog otwarty takich zachowań. Zgodnie z treścią przepisu działania odwetowe mogą polegać na odmowie nawiązania stosunku pracy, wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy, obniżenie wynagrodzenia, pominięcie przy awansie, mobbing, dyskryminacja, czy wstrzymanie udziału w szkoleniach. Co ciekawe, to na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu, że podjęte działania nie są działaniami odwetowymi.

Odszkodowanie i odpowiedzialność

Art. 14 zapewnia sygnalistom prawo do odszkodowania w przypadku działań odwetowych. Odszkodowanie nie może być niższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku.

Natomiast Art. 15 przewiduje możliwość dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia przez osobę, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia nieprawdziwych informacji przez sygnalistę.

Podsumowanie

Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza kompleksowe regulacje mające na celu zabezpieczenie osób zgłaszających naruszenia prawa w kontekście związanym z pracą. Sygnaliści są chronieni przed działaniami odwetowymi, mają prawo do odszkodowania, a ich zgłoszenia nie mogą stanowić podstawy odpowiedzialności, pod warunkiem, że są uzasadnione. Nowa ustawa stanowi ważny krok w kierunku wzmocnienia ochrony osób ujawniających nieprawidłowości i naruszenia prawa.

Stan prawny: czerwiec 2024 r.
Fot. unsplash.com