Czym są dobra osobiste?
Dobra osobiste to pojęcie trudne do precyzyjnego określenia i zdefiniowania, gdyż są one czymś niemierzalnym. Niewątpliwie są to wartości chronione przez system prawny, które mają charakter niemajątkowy Powinny to być wartości o charakterze obiektywnym, powszechnie akceptowane społecznie. Brzmi to poważnie, ale chodzi o to, że te wartości winny być uznawane za istotne ogólnie przez społeczeństwo, a nie tylko przez daną osobę lub wąski krąg osób. Jeśli dochodzi do oceniania ewentualnego naruszenia dóbr osobistych, bierze się pod uwagę społeczną ocenę określonego zachowania i jego skutki, a nie indywidualne odczucia, gdyż w przeciwnym wypadku każdy mógłby twierdzić, ze dobra te zostały naruszone, a sąd miałby obowiązek taki wniosek uwzględniać, bez dokonywania oceny.
Jako najbardziej znane i popularne przykłady dóbr osobistych podaje się :
wolność
– zdrowie
– wizerunek
– cześć
– dobre imię
– swoboda sumienia
– tajemnica korespondencji
– prywatność
– twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza
– przynależność do określonej płci
– dziedzictwo, spuścizna. Utożsamianie się z wartościami i dokonaniami przodków
– kult pamięci po zmarłej osobie bliskiej
Nie jest to katalog wyczerpujący, gdyż jest możliwe rozszerzanie takiego katalogu dóbr osobistych, ale jest to pewien proces, który trwa przez dłuższy czas.
W jaki sposób można naruszyć dobra osobiste?
Nie istnieje szczegółowa lista sposobów na naruszenie dóbr osobistych, gdyż to zależy od okoliczności konkretnego przypadku.
Sposoby te zależą więc od tego, jakie dobro się narusza. Naruszenie swobody sumienia i wyznania może polegać na utrudnianiu praktykowaniu obrzędów religijnych, albo też zmuszaniu do brania w nich udziału. Naruszenie tajemnicy korespondencji to np. otwarcie listu, prywatnego czy urzędowego.
W praktyce najczęściej dochodzi do naruszenia czci i dobrego imienia.
Co mogę zrobić w przypadku naruszenia moich dóbr osobistych?
W związku z tym, że są to dobra prawem chronione, konieczne było wprowadzenie systemu ochrony prawnej. Dobra te nie mogą być w żaden sposób naruszane przez inne osoby Każde naruszenie jest bezprawne, chyba ze osoba naruszająca wykaże, że zaszła jakaś okoliczność wyłączająca bezprawność. Jeśli dojdzie do naruszenia tych dóbr, to oczywiście najlepszym sposobem jest dojście do porozumienia, gdyż sprawy sądowe potrafią być kosztowne i nieraz trwają latami.
Można wymienić następujące środki ochrony dóbr osobistych :
możliwość żądania, aby osoba naruszająca zaniechała tego działania (w przypadku zagrożenia naruszenia dóbr osobistych)
– możliwość żądania, by osoba naruszająca dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków (np. złożenia oświadczenia o określonej treści i formie)
– możliwość żądania zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty określonej sumy na wskazany cel społeczny
– gdy wystąpiła szkoda majątkowa można żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych (trzeba wówczas wykazać wystąpienie tej szkody majątkowej i jej wielkość, co czasem bywa trudne, zwłaszcza jeśli chodzi o tak zwane utracone korzyści).
Ochrona dóbr osobistych jest dużo bardziej rozbudowana niż kiedyś i zdecydowanie łatwiej jest ją uzyskać. Trzeba też być zdecydowanie bardziej ostrożnym niż kiedyś, zwłaszcza jeśli chodzi o możliwość naruszenia czyjegoś dobrego imienia lub wizerunku.
Stan prawny : sierpień 2022