Członkostwo w danej spółce powinno być oparte na zasadach zaufania oraz lojalności. Zgodnie bowiem z treścią art. 3 k.s.h. “przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób”. Silne zaakcentowania wspólnego celu oraz współdziałania, nie pozostawia wątpliwości, że relacje pomiędzy wspólnikami powinno być oparte na wzajemnym szacunku. Przeciwieństwem wyżej opisanego zachowania jest działalność konkurencyjna wobec spółki. Doktryna zgodnie uznaje, iż „interesy konkurencyjne to w istocie działania aktywne, które nie wiążą się z uczestniczeniem w podmiotach konkurencyjnych, wymienionych w art. 211 k.s.h. Chodzi tu więc przede wszystkim o indywidualne prowadzenie działalności gospodarczej, bycie wspólnikiem w spółce konkurencyjnej, prokurentem, pełnomocnikiem, pracownikiem w tej spółce, pełnomocnikiem, pracownikiem w osobie prawnej konkurencyjnej (zob. wyrok SN z dnia 24 lipca 2014 r., II CSK 627/13, LEX nr 1545031, w którym słusznie przyjęto, że jako interes konkurencyjny w rozumieniu art. 211 § 1 k.s.h. należy zakwalifikować nie tylko wykonywanie pracy lub usług na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną, lecz także takie zachowania członka zarządu, które mogą niekorzystnie wpływać na sytuację majątkową spółki – ułatwianie takiemu podmiotowi prowadzenia działalności gospodarczej, doradzanie, dostarczanie towarów, udzielanie kredytów, przekazywanie informacji o kontrahentach spółki czy metodach produkcji, a więc dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną” (A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2023, art. 211).
Pomimo tak uregulowanych zasad w części ogólnej k.s.h. należy zauważyć, iż w przypadku wspólników spółek kapitałowych nie ma żadnego przepisu, który zobowiązywał ich do powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej względem spółki. „Co do zasady Kodeks spółek handlowych nie przewiduje zakazu konkurencji dla wspólników spółek handlowych, w tym spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, regulując go jedynie w odniesieniu do członków zarządu spółki (art. 211 k.s.h.). Oznacza to, że utożsamianie podjęcia przez wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością działalności konkurencyjnej w każdym przypadku z brakiem lojalności wspólnika jest nieuprawnionym uogólnieniem, gdy tymczasem treść obowiązku lojalności wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ocena jego zakresu powinna mieć charakter zindywidualizowany i powiązany z konkretnym stanem faktycznym” (Wyrok SA w Białymstoku z 2.10.2019 r., I AGa 65/19, LEX nr 2753772).
Sytuacja inaczej kształtuje w przypadku członków zarządu z o.o. lub spółki akcyjnej. Przepisami regulującymi tę kwestię są kolejno art. 211 oraz 380 k.s.h.
Art. 211. § 1. Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.
§2. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołania zarządu.
Art. 380. § 1. Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów albo akcji bądź prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.
§2. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powoływania zarządu.
Stan prawny: czerwiec 2023 r.
Fot. freepik.com