Wspominaliśmy poprzednio o dziedziczeniu jednoosobowej działalności gospodarczej i o tym, że co do zasady jest ona dziedziczona na zasadach ogólnych. Wprowadzono jednak pewne rozwiązania, które mają ułatwić i umożliwić prowadzenie firmy nawet po śmierci przedsiębiorcy. Niestety po śmierci przedsiębiorcy powstaje problem – co z zatrudnionymi pracownikami, co z zawartymi umowami np. zlecenia, współpracy, najmu lokalu? Przedsiębiorca z JDG również może być pracodawcą i mimo że w nazwie istnieje słowo „jednoosobowa”, to może ono mieć w swoim składzie kilka, kilkanaście czy kilkadziesiąt osób.
Czym jest zarząd sukcesyjny
W 2018 roku weszła w życie ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, która wprowadziła rozwiązania dogodne dla przedsiębiorców i ich rodzin. Każdy przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, a także wspólnik spółki cywilnej ma prawo ustanowić za życia zarząd sukcesyjny nad swoim przedsiębiorstwem. W przypadku gdy przedsiębiorca tego nie zrobił, prawo powołania zarządcy sukcesyjnego przysługuje – w uproszczeniu – jego spadkobiercom lub zapisobiercom.
Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem, po śmierci przedsiębiorcy. Daje następcom prawnym czas na podjęcie decyzji, czy chcą kontynuować działalność na własny rachunek, sprzedać firmę, czy ją zamknąć. Zarząd wykonuje zarządca sukcesyjny, który jest odpowiedzialny za prowadzenie przedsiębiorstwa do czasu uregulowania formalności spadkowych, w szczególności za umowy z pracownikami, kontakty z kontrahentami, sprawy podatkowe czy ZUS. Zarząd wygasa w terminie 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres, na czas nie dłuższy niż 5 lat.
Kto może zostać zarządcą sukcesyjnym?
Nie ma zbyt wielu wymagań co do osoby zarządcy sukcesyjnego. Może nim zostać osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Istnieje tylko kilka wyjątków, a mianowicie nie może to być osoba, wobec której orzeczono prawomocnie zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub też środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę, lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem.
Jak przedsiębiorca może ustanowić zarząd sukcesyjny w firmie?
Zarządcę sukcesyjnego może ustanowić każdy przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG. Należy złożyć odpowiednie oświadczenie, uzyskać pisemną zgodę przyszłego zarządcy i później dokonać wpisu do CEIDG. Jest to procedura bezpłatna i stosunkowo prosta, wystarczy wypełnienie odpowiednich formularzy i wysłanie wniosku do CEIDG. Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego za życia niewątpliwie jest rozwiązaniem najlepszym i najprostszym, gdyż pozwala to też na uniknięcie sporów czy kłótni.
Co zrobić, jeśli przedsiębiorca nie ustanowił zarządcy sukcesyjnego?
Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony przed śmiercią przedsiębiorcy, zarządcę sukcesyjnego może powołać, w ciągu dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek
- zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Warto rozważyć możliwość ustanowienia zarządu sukcesyjnego, jest to dobre rozwiązanie na trudny czas zaraz po śmierci przedsiębiorcy do czasu podjęcia dalszych decyzji. Są to zwykle trudne chwile dla rodziny, jednakże firma nadal powinna móc działać, co będzie też korzystne dla członków rodziny.
Stan prawny: październik 2022